«Μαδαρίτικα Αναστορήματα Τσ’ ΑσηΓωνιώτικης Ρίζας» Ρίζα Η λέξη-κλειδί της λαογραφικής έρευνας Και στο νέο βιβλίο του Σήφη Πετράκη

  

« Λες και Κυκλώπων χέρι σε θρόνιασε στην άγρια φύση. Σάμπως κι ένα πελώριο μαχαίρι σε χάραξε μέσα σε θεϊκό μεθύσι». Τους στίχους του φίλου του λογοτέχνη Κων/νου Ρούβλια που προλογίζει και το νέο του βιβλίο  χρησιμοποιεί ο γνωστός λαογράφος, ερευνητής, και συνεργάτης των Χανιώτικων Νέων, ασηγωνιώτης  Σήφης Πετράκης, για να περιγράψει, σε ένα από τα κείμενα του νέου του βιβλίου, το Ασηγωνιώτικο Φαράγγι, το φαράγγι του ποταμού Μουσέλα.

·        Ένα ακόμα βιβλίο του, το πέμπτο, με τίτλο «Μαδαρίτικα Αναστορήματα  Τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας». Ένα ακόμα βιβλίο για την Ασή Γωνιά. Τον τόπο καταγωγής και ανατροφής του. Τον τόπο που διαμόρφωσε  τον ψυχικό και συναισθηματικό  του κόσμο. Αυτόν τον κόσμο τον μικρό,  τον Μέγα για τους Ασηγωνιώτες όπου γης, όπως τεκμηριώνει, αναδεικνύει και προβάλλει με την μακρόχρονη έρευνα και καταγραφή της ιστορίας και του λαϊκού του πολιτισμού, ο  Σήφης Πετράκης.

                                              Η  Ρίζα

·        Έτσι που, τώρα πια η Ασή Γωνιά του Σήφη Πετράκη και ο Σήφης Πετράκης από την Ασή Γωνιά αποτελούν ένα σχεδόν αξεχώριστο «δίδυμο» που τους συνδέει μια μαγική λέξη. Μια λέξη «κλειδί»  με το οποίο ανοίγει το σεντούκι των θησαυρών της ψυχικής και κοινωνικής ζωής του χωριού, των ανθρώπων της διαχρονικά, των καθημερινών αγώνων επιβίωσής τους, την τραχιά αλλά και ευαίσθητη φύση τους, την αγάπη τους για την οικογένεια, την πίστη τους στο Θεό, την πατρίδα. Την αντρειοσύνη και την πολυμήχανη φύση τους. Και δεν είναι τυχαίο που η λέξη  αυτή  περιλαμβάνεται στον τίτλο και των τριών (με το σημερινό) λαογραφικών βιβλίων του.

·        Είναι η λέξη «Ρίζα». Η Ρίζα με κεφαλαίο Ρ. Η Ρίζα της Μαδάρας, η Ρίζα της καταγωγής, η Ρίζα των θρύλων και των μύθων, η Ρίζα των εθίμων και της παράδοσης, η Ρίζα της αντρειοσύνης και της υπερηφάνειας, η Ρίζα της συνέχειας , η Ρίζα των όπου γης Ασηγωνιωτών.

·        Η Ρίζα φαίνεται ότι «κτικιώνει» μέσα σε κάθε Ασηγωνιώτη και συνειδητά ή ασυνείδητα προσπαθεί –και κατορθώνει μέχρι σήμερα όπως φαίνεται από τα αναστορήματα του συγγραφέα-να  διαιωνίσει τα χαρακτηριστικά της, ψυχικά και κοινωνικά. Μας το «αποκαλύπτει»  άλλωστε στην σελ. 88 του νέου του βιβλίου, ο Πετράκης, αναφερόμενος στην εποχή της Ενετοκρατίας και  γράφοντας «Ισως αργότερα γίνουν μια «Ιστορία της Ρίζας»». Η συνέχιση της Ρίζας είναι  η αγωνία του Σήφη και ένας από τους λόγους (πέραν της λατρείας του για την προγονική γη) που τόσα χρόνια ερευνά ασταμάτητα και καταγράφει την ιστορία και την σημερινή συνέχεια του λαϊκού πολιτισμού της Ασή Γωνιάς.

                   Ντοπιολαλιά-τοπονύμια

·         Και φυσικά μέσα στα, εκ των ων ουκ άνευ, στοιχεία που χρησιμοποιεί ως εργαλεία διάσωσης της παράδοσης είναι και η ντοπιολαλιά. Η τοπική διάλεκτος, Αποκορωνιώτη ως επί το πλείστον, αλλά και με πολλές  αποκλειστικά ντόπιες ιδιομορφίες. Αυτή η ντοπιολαλιά φαίνεται να είναι  και μία από τις έγνοιες του Σήφη Πετράκη. Και είναι και ένα χαρακτηριστικό που διατρέχει όλο του το συγγραφικό έργο.

·          Και όπως γράφει και ο ποιητής Λουκάς Κων . Ρούλιας «το γράψιμο του Κρητικού λαογράφου εντυπωσιάζει για τον αδρό και δωρικό και ταυτόχρονα λυρικό τόνο σε μια γλώσσα ακραιφνή, καθάρια κρητική, χωρίς προσμίξεις και φτιασιδώματα, που με κατάκτησε και μένα σαν «λεξιθήρα-λογοτέχνη» και μου έδωσε λεκτικά «ερεθίσματα». Γι αυτό άλλωστε  ο πρόλογός του στο βιβλίο ξεκινά με το ποίημα που του ενέπνευσε:

·           «Γλυκολαλιά, λυγμολαλιά/ και έπος και αντάρα/ με θρύλους και παράδοση/ και μοίρας αναφιλητά/-με Κρητολύρες, μαγικά βιολιά-/ ακούγονται από πουλιά/Αση-Γωνιώτικα, περήφανα/πάνω στην θρυλική Μαδάρα»,

·         Αυτή η ντοπιολαλιά δε, αναδεικνύεται και στα δεκάδες, εκατοντάδες ίσως, τοπονύμια που υπάρχουν για πολλές τοποθεσίες της Μαδάρας αλλά και στα επίθετα –παρατσούκλια με τα οποία ονοματίζουν ο ένας τον άλλο οι ΑσηΓωνιώτες. Ετσι που στο τέλος να ξεχνιούνται τα πραγματικά τους ονόματα. Μερικά δε απ αυτά είναι και αληθινοί… γλωσσοδέτες.

                               Ζωοκλοπή- ροδαράδες-τσαφαρώματα

·         Όπως και στα προηγούμενα βιβλία του οι ιστορίες και τα νάκλια  και η λαογραφική  έρευνα του Σήφη Πετράκη περιστρέφονται  γύρω από την καθημερινότητα των κατοίκων της Ασή Γωνιάς, που είναι σχεδόν όλοι βοσκοί,  και  την καθημερινότητα των γύρω χωριών της Μαδάρας.

·         Την μερίδα του λέοντος έχουν οι ιστορίες με βασικό στοιχείο το… σπορ της ζωοκλοπής. Το οποίο βέβαια, δικαιολογεί γράφοντας (σελ 101): «Αναίτια «ο καλόγερος» δεν έκλεβε. Τουλάχιστον εγώ δεν έμαθα να έχει τέτοια δραστηριότητα, σε αντίθεση με τους πλείστους Ασηγωνιώτες εκείνης της εποχής, που έκλεβαν, από ανάγκη βέβαια». Εδώ αναφέρεται στην δεκαετία του ’40-’50 κατά την οποία η εναλλακτική δουλειά των ΑσηΓωνιωτών ήταν η κατασκευή ξυλοκάρβουνων. Έτσι καταστράφηκαν βέβαια πολλά δένδρα τα  οποία πάντως σήμερα «... χάρη στην μεγάλη ΑσηΓωνιώτικη βροχόπτωση μεγάλωσαν και σήμερα είναι πάλι καταπράσινη η ΑσηΓωνιώτικη Μαδάρα».

·         Σε κάθε περίπτωση, όπως αποφαίνεται ο συγγραφέας στην πρώτη ιστορία του, «φταίχτης» για το...κακό όνομα  και... για το χούι  της ζωοκλοπής πρέπει να ήταν ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας που κάποτε κατοικούσε στα μέρη εκείνα. Και πριν απ’ αυτόν ο Ερμής, που ήταν πατέρας του. Δεν εξηγείται αλλιώς, αφού όπως διαβεβαιώνει ο συγγραφέας-ερευνητής «μου ήταν αδύνατο  να μάθω όσο και αν έψαξα κι αν ρώτησα παλιούς ΑσηΓωνιώτες ζωοκλέφτες, ποιος τους έμαθε αυτό το σπορ».

·         Ιδιαίτερα απολαυστικά, ωστόσο, είναι και τα αναστορήματα με τους «ροδαράδες βοσκούς» και το «τσαφάρωμα» των κουδουνιών, που αποτελούσε αληθινή τέχνη και χρειαζόταν και μουσικό ταλέντο.

·          Γράφει, γι’ αυτό, ο Σήφης: «Είναι πραγματικά χάρμα ήχου να ακούς ένα κοπάδι σωστά τσαφαρωμένο να κατεβαίνει μια πλαγιά. Ισως τούτο το άκουσμα να ήταν αιτία να γράψει ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης, Μίκης Θεοδωράκης, πριν μερικές δεκαετίες την συμφωνία Νο 1: Το πανηγύρι της Ασή Γωνιάς».

                          Ερευνα και εκτός

·         Σε τούτα πάντως «Τα Μαδαρίτικα Αναστορήματα» ο λαογράφος μας παρουσιάζει και πολλές ιστορίες της Μαδάρας από τα Σφακιά και τα γειτονικά χωριά του Ρεθύμνου. Τις οποίες -μέσα από την έρευνά του- συνδέει με ήθη και έθιμα της ΑσηΓωνιάς. Αλλά και με την καταγωγή οικογενειών αναζητώντας την Ρίζα τους από την Ασή Γωνιά.

·         Κατά τον ίδιο τρόπο παρουσιάζει ταξιδιωτικές του ιστορίες ανά την Κρήτη και την Ελλάδα , όπου αναζητά και βρίσκει πάντα ανθρώπους που συνδέονται με την Κρήτη, την Ασή Γωνιά και την Μαδάρα.

                              Το στυλ  

·         Ο  Σήφης Πετράκης  μέσα και από αυτό εδώ το τελευταίο του βιβλίο, αποκαλύπτει για άλλη μια φορά την σύνδεση των ανθρώπων της Μαδαρίτης Ρίζας με τον τόπο τους. Μέσα από την έρευνα, τις μαρτυρίες παλιών και νέων ΑσηΓωνιωτών και βέβαια τα προσωπικά του βιώματα. Αυτά που αναδεικνύουν και το «στυλ του ανθρώπου» (Le style est l'homme meme)  όπως γράφει ο Κ. Ρούλιας στον πρόλογό των αναστορήματων , δανειζόμενος τον χαρακτηρισμό από τον Γάλλο φυσιοδίφη Georges-Louis Leclerc-  Comte de Buffon.

·         Ένα «στυλ» με συνέχεια και συνέπεια στον στόχο ζωής του: Την ανάδειξη, διάδοση, διαφύλαξη και συνέχιση του λαϊκού πολιτισμού της Ασή Γωνιάς.

·         Κάτι που ήδη από το 2004 του έχει αναγνωριστεί και από την Σύγκλητο της Ακαδημίας Αθηνών  που του απένειμε τον Α’ ΕΠΑΙΝΟ  για τα βιβλία του «Ιστορίες τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας», «Το ξερίζωμα του Ασφένδαμου» και «Ιστορίες της Ορεινής μαδαριώτικης γης».

·         Ένα στυλ που, προσωπικά, θεωρώ ότι χαρακτηρίζει και τα «δωρικά» «ομιλούντα»  χαρακτηριστικά σκίτσα και το εξώφυλλο και του νέου βιβλίου του. Σκίτσα του αδελφού του, ταλαντούχου σκιτσογράφου –γελοιογράφου, Χρήστου Πετράκη που με την μαγεία της εικόνας τους ζωντανεύουν τις ιστορίες του Σήφη, σε όλα του τα βιβλία.      

 Δημοσιεύτηκε Χανιώτικα Νέα 28-3-14