Απόκριες, τοπική παράδοση και πολιτισμική ταυτότητα

                                                      

Νά’ μαστε να διανύουμε την τελευταία εβδομάδα της αποκριάς. Και πολλοί επισημαίνουν ότι οι καρναβαλικές και άλλες αποκριάτικες εκδηλώσεις δεν έχουν την χάρη και την αληθινή χαρά που είχαν σε προ κρίσης εποχές.

·         Άλλοι πάλι επανέρχονται στον παγανιστικό χαρακτήρα του εθίμου και στον μιμητισμό άλλων πολιτισμών ως προς τον τρόπο εορτασμού τους. Με μπραζιλέϊριο  ρυθμούς αλλά και Βενετσιάνικες μασκαράτες, μάσκες κλπ.

·         Κάποιοι …κακεντρεχείς είπαν ότι δεν είναι  τυχαίο που μέσα στο ρυθμό αυτής της αποκριάτικης επικαιρότητας … επικοινωνήθηκαν σχεδόν όλες οι υποψηφιότητες για τον δήμο Χανίων αλλά και κάποιες άλλες στην περιφέρεια της πόλης και φυσικά στην υπόλοιπη Ελλάδα όπου γίνεται του μεταμφιεσμένου  αυτοδιοικητικού…χαμού το κάγκελο.

·         Ας αφήσουμε όμως τα πολιτικοαυτοδιοικητικά  «ανεξάρτητα» και «κινηματικά» και «υπερ-κομματικά» μασκαρέματα για την άλλη στήλη μας  και πάμε καλύτερα μια πολιτισμική βόλτα στα «καρναβαλικά» Χανιά έτσι όπως τα είδαμε, τα διαβάσαμε και τα ζούμε αυτές τις ημέρες.

                                  

                                 Αλληλοεπιδράσεις

·         Πολύς λόγος γινόταν και παλιότερα σχετικά με την προέλευση των αποκριάτικων εκδηλώσεων. Και υπήρχε η άποψη-μομφή ότι δεν είναι χριστιανικές ή  ότι δεν είναι ελληνικές. Όμως απαντήσεις σ’ αυτόν τον προβληματισμό έχει δώσει από παλιά και η εκκλησία με εορτασμό των απόκρεω. Που σημαίνει προετοιμασία αποχής από το κρέας (για την μεγάλη σαρακοστή που έρχεται). Άλλωστε και  καρναβάλι, στα λατινικά, το ίδιο σημαίνει. Είναι αλήθεια ότι οι απόκριες αποτελούν συνέχεια των παγανιστικών γιορτών της αρχαιότητας, των Διονυσιακών αλλά και των ρωμαϊκών Σατουρναλίων. «Υιοθετήθηκαν» (και για λόγους πολιτισμικής συνέχειας) και από την εκκλησία μας αφού έβλεπε ότι οι χριστιανοί συνέχιζαν αυτές τις γιορτές καθώς ήταν μια διέξοδος του λαού για μαζικό γλέντι και χαρά.

·         Τώρα με την οικονομική και κοινωνική κρίση η κουβέντα επανέρχεται. Με επιχείρημα την κρίση. Που δεν χρειάζεται «ψεύτικη» γιορτινή χαρά.

·         Δεν συμφωνούμε. Ειδικά στην κρίση χρειάζονται κάποια -έστω- ψήγματα, γιατί αυτό γίνεται, γιορτής. Και μάλιστα όσο αυτά γίνονται μαζικότερα τόσο πολλαπλασιάζονται οι δυνατότητες να πικρογελάσει και το χειλάκι περισσότερων  και να χαροκοπήσουν ξεφεύγοντας -για πολύ λίγο έστω- από την μιζέρια και την κατήφεια της καθημερινότητάς μας.

·         Εκείνο βέβαια που πράγματι πρέπει να αποφευχθεί είναι ο άκρατος και άκριτος μιμητισμός. Και ταυτόχρονα  χρειάζεται να διαφυλαχθούν και να αναδειχθούν τα στοιχεία της τοπικής πολιτισμικής μας ταυτότητας στις αποκριάτικες γιορτές. Αφού, οι πολιτισμικές αλληλοεπιδράσεις δεν έχουν σύνορα στο γήινο χωριό μας.    

          

                              Παράδοση

·         Τα Χανιά, η πόλη, δεν είχαν παράδοση μαζικών καρναβαλικών δράσεων με την έννοια που είχαν και έχουν το Ρέθυμνο το Ηράκλειο στην Κρήτη και άλλες πόλεις κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα. Με ελληνικότατα τοπικά δρώμενα.

·         Σ’ αυτές τις πόλεις που έχουν τέτοια παράδοση συνεχίζεται το μαζικό καρναβαλικό έθιμο αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύεται με χαρακτηριστικές δράσεις η τοπική πολιτισμική τους ταυτότητα.

·          Εδώ στα Χανιά είχαμε παράδοση του εθίμου των ανθεστηρίων-λουλουδογιορτών. Κάτι ανάλογο ως προς την μαζικότητα λαϊκής συμμετοχής με τις απόκριες. Και, φυσικά, θα μπορούσαμε να την αναγεννήσουμε  ως προνομιακή μοναδικότητα στην Κρήτη με νέα προσέγγιση που αφορά και στην περιβαλλοντική και κοινωνικο-αναπτυξιακή της διάσταση  όπως εδώ και χρόνια γράφω και προτείνω αρμοδίως.

·         Χοροί, μπαλ μασκέ και μπαλ ντ ανφάν, ναι. Γινόντουσαν στα Χανιά. Και τρελά αποκριάτικα γλέντια. Αλλά σε κλειστούς χώρους και με  επιχειρηματικές πρωτοβουλίες ή στην ιδιωτική ζωή αστών Χανιωτών, κάπως… εξευρωπαϊσμένα. Μην ξεχνάμε ότι τα Χανιά επί Κρητικής Πολιτείας ήταν -πολιτισμικά- ένα μικρό Παρίσι. Το μόνο που είχαμε ήταν οι… κουκούγεροι. Οι μασκαράδες φίλοι, δηλαδή, ντυμένοι με τα… βρισκούμενα παλιόρουχα ή αυτοσχέδια κοστούμια που επισκέπτονταν φιλικά σπίτια και μετά την αποκάλυψή τους κάνανε όλοι πλάκες. Εδώ και χρόνια ποιός  αποτολμά να ανοίξει την πόρτα του σε κουκούγερους ;

·         Η επαρχία όμως του νομού είχε και συνεχίζει να έχει παράδοση σε μαζικά καρναβάλια.(Κίσαμος, Παλαιόχωρα, Καλύβες, Σούδα, Βατόλακκος) .

·         Και είναι σωστό η πόλη των Χανίων, ο δήμος Χανίων να μην επιχειρήσει να ανταγωνιστεί τους άλλους δήμους του νομού με ακόμα ένα Κρητικό καρναβάλι. Υπάρχει, είπαμε, άλλο πεδίο… πολιτισμικής δόξης, λαμπρό. Αρκεί να υπάρξουν άνθρωποι στην αυτοδιοίκηση (και όχι μόνο, εδώ που φθάσαμε) που να «δουν» την πολιτισμική και αναπτυξιακή διάσταση τέτοιων μαζικών  διοργανώσεων. Μην πάμε μακριά. Δείτε την ώθηση που δίνει το Ρεθεμνιώτικο καρναβάλι στην τοπική τους οικονομία. Πρωτογενή, δευτερογενή (τοπικές βιοτεχνίες κλπ) και τριτογενή. Τόση που επωφελούνται και γειτονικοί νομοί όπως τα Χανιά και το Ηράκλειο.

                                  Εκπαιδευτική υπευθυνότητα

·         Για να επανέλθουμε όμως  στην διατήρηση και συνέχιση των Ελληνικών και τοπικών πολιτισμικών στοιχείων  στις αποκριάτικες εκδηλώσεις είναι σωστό  να αναφέρουμε ότι αυτό πρέπει να «περάσει», αρχικά, από την εκπαιδευτική διαδικασία.

·         Γι αυτό, έχουν μεγάλη  πολιτισμική αξία και σημασία οι σχετικές μαθητικές  αποκριάτικες δραστηριότητες.

·         Όπως π.χ. η αποκριάτικη γιορτή που διοργάνωσε το συγκρότημα του 9^ου

·          νηπιαγωγείου –δημοτικού σχολείου Χανίων την Κυριακή το πρωί  23 Φεβρουαρίου.(φωτο)

·         Καθώς η ευθύνη της ανάδειξης των στοιχείων αυτών της  τοπικής πολιτισμικής  μας ταυτότητας ξεκινά με την ενημέρωση των παιδιών. Για το τι γιορτάζουμε και πώς πρέπει να το γιορτάζουμε. Γιατί μόνο έτσι να μπορεί να συνεχιστεί η τοπική πολιτισμική ταυτότητα χωρίς να αλλοτριωθεί εξ ολοκλήρου από ξένες μιμητικές επιρροές.

·         Και είναι σημαντικό να μαρτυρήσουμε ότι η αποκριάτικη ΓΙΟΡΤΗ του 9^ου σχολείου τόσο στο στάδιο προετοιμασίας  των παιδιών (επεξηγηματική συζήτηση για τις απόκριες στο νήπιο-δημοτικό) όσο και την ημέρα της γιορτής, ανέδειξε τις τοπικές πολιτισμικές  μας καταβολές: Με ελληνικά και κρητικά  μουσικά ακούσματα (φωτο από την γιορτή). Κρητικούς, ελληνικούς χορούς και …φυσικά με τις γαστρονομικές μας συνήθειες …τσικνίσματος κρέατος (σουβλάκια, τι άλλο;)

                               Δημοτικο-πολιτιστικά

·          Πολιτισμική αξία και σημασία έχουν φυσικά και οι δεκάδες άλλες μικρές  και μεγαλύτερες αποκριάτικες  γιορτές που -καλώς- οργάνωναν οι πρώην περιαστικοί δήμοι (Σούδας, Ελευθερίου Βενιζέλου, Κεραμιών, Ακρωτηρίου, Νέας Κυδωνίας, Θερίσου). Και σήμερα, διοργανώνουν οι δημοτικές κοινότητες και οι πολιτιστικοί τους σύλλογοι. Που -σε μεγάλο βαθμό- παρουσιάζουν και τις ιδιαίτερες τοπικές αποκριάτικες συνήθειές τους.

·         Συνδιοργανωτής είναι βέβαια και ο δήμος Χανίων. Και πολύ καλά κάνει.

·         Όμως, και είναι η ώρα να το επισημάνουμε μια και έρχονται αυτοδιοικητικές εκλογές και κάποια πράγματα πρέπει να αναδιατυπωθούν και να «τακτοποιηθούν» (λεκτικά και κυρίως ουσιαστικά) ο δήμος Χανίων δημιουργεί μία «σύγχυση» με  την… «διττή» πολιτιστική- πολιτισμική  ταυτότητα με την οποία εμφανίζεται.

·         Π.χ.  στις ανακοινώσεις που διαβάσαμε (και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις αποκριάτικες εκδηλώσεις αλλά σε  δράσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλη την παρούσα δημοτική θητεία)  ο δήμος Χανίων εμφανίζεται -συνήθως- με δύο πρόσωπα: Ένα του δήμου Χανίων που συνδιοργανώνει τις αποκριάτικες εκδηλώσεις στην Σούδα και ένα πάλι  ως «Ο δήμος Χανίων και  ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ !!! Τι θα πει και η ΚΕΠΠΕΔΗΧ-(παύλα!)ΚΑΜ ; Δεν είναι ενιαίος ο δήμος Χανίων;  Χωρίζεται σε  δήμος –δήμος και δήμος- ΚΕΠΑΔΗΧ –ΚΑΜ ;  Δηλαδή η ΚΕΠΑΔΗΧ-ΚΑΜ δεν είναι επιχείρηση ενός και του αυτού δήμου, των Χανίων; Δεν είναι η ΚΕΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ του δήμου Χανίων; Ξεχωριστό δημοτικό πολιτιστικό «φέουδο» είναι;

·         Ένας δεν είναι ο τοπικός μας πολιτισμός που είναι και  εξ αδιαιρέτου πλούτος μας; Σε καλό μας !!!

Δημοσιεύτηκε Χανιώτικα Νέα 25-2-14